کلیات:
1- منظر شهری: منظر شهری در آغاز امری عینی است که بواسطه کیفیت ظهور عوامل فیزیکی محیط موجودیت می‌یابد. لکن تدریجاً و بواسطه حضور در شرایط تاریخی و تکرار شدن در مقابل گروه انسانهای ادراک کننده آن، واجد نوعی وجود ذهنی گشته و به عنصر مشترک پیوند دهنده افراد جامعه بدل میگردد.
2- ساختمانهای خاص: کلیهی ساختمانهای مسکونی ده طبقه و بیشتر، ساختمانهای دولتی یا عمومی شامل دانشگاهها، حوزههای علمیه، پارکهای فناوری، شهرداریها، شوراهای حل اختلاف، مجتمعهای قضایی و دادگستریها، ادارات دولتی، مراکز انتظامی، کنسولگریها و سازمانهای بینالمللی، بانکها و موسسات مالی و اعتباری، پاساژها، فروشگاههای بزرگ زنجیرهای، تالارهای پذیرایی، مجتمعهای تجاری، مجتمعهای پزشکی، مجتمعهای ورزشی، بیمارستانها، کتابخانههای مرکزی و تخصصی، مجتمعهای فرهنگی و سینماها، مساجد، پایانههای مسافربری درونشهری و بین-شهری، ایستگاههای راهآهن و فرودگاهها، ایستگاههای مترو، پارکینگهای بزرگ، هتلها و مسافرخانه-ها و پروژه‌های کلان با مقیاس شهری.
3- جداره: جدارهها محدودههای عمودی یک معبرند. جداره یا بدنه خیابان بخش اصلی کالبد خیابان را تشکیل می‌دهد. در حقیقت این عنصر فضای خیابان را مشخص میکند و به آن مفهوم محیطی میبخشد.
4- نما: نماي ساختمان عبارتست از كليه سطوح خارجي ساختمان كه مشرف به فضاهاي باز، حياط هاي اصلي، فرعي يا خلوت همان ساختمان يا مشرف به فضاهاي باز مربوط به گذرگاه و خيابان عمومي مي‌باشند. سطح نما بايستي از انواع سنگ، سيمان‌كاري سفيد و غيره و آجرنما پوشانده شود. صدور پايان‌كار بعد از اتمام عمليات ساختماني اعم از قسمت‌هاي داخلي و كليه نماهاي ساختمان امكانپذير مي‌باشد.
5- نماي اصلي ساختمان: نماي اصلي ساختمان عبارتست از نمايي كه مشرف به گذر عمومی يا حياط مي‌باشد.
6- نماي فرعي يا جانبي ساختمان: نماي فرعي ساختمان عبارتست از نمايي كه مشرف به حياط‌هاي فرعي، جانبي يا حياط خلوت است.
7- نماي شیشه‌ای: در صورتی که نمای ساختمان دارای پوشش حداقل 60 درصد از شیشه باشد نمای شیشه‌ای نامیده و به دو دسته تقسیم میشود:
7-1- نمای شیشه‌ای پیوسته؛ به نمایی شیشه‌ای اطلاق میگردد که دارای سطوحی از شیشه باشد، بطوریکه در تقسیم آن به 20مترمربع و بیشتر، جداکننده‌ای با مصالح دیگر در بین نباشد.
7-2- نمای شیشه‌ای ناپیوسته؛ به نمایی شیشه‌ای اطلاق میگردد که دارای سطوحی از شیشه باشد که در تقسیمات 20 مترمربعی آن، جداکننده‌هائی با مصالح دیگر وجود داشته باشد.
8- نورپردازی: سیستم روشنایی طراحی شده در نمای خارجی ساختمان جهت ایجاد منظر شبانه مطلوب که موجب روشنایی ومعرفی بهتر بنا در ساعات تاریکی، تقویت روشنایی معبر، خوانایی و امنیت تردد شبانه میگردد.
9- بام سبز: بام سبز بامی است که مقداری یا تمامی سطح آن با پوشش گیاهی و خاک یا با محیط کشت روینده پوشانده میشود. بام های سبز در دو گروه دسته بندی می شوند که شامل:
9-1- بام سبز گسترده یا وسیع ؛که در دسترس و مورد استفاده کارکردی نیستند و محیط کشت سطحی و کم عمق دارد. این نوع بام ها عموما غیرفعال محسوب می شوند. 9-2- بام سبز فشرده یا متمرکز ؛ بامهای متراکم یا فشرده، محیط کشت عمیقی دارند و میتوانند به عنوان یک محیط آزاد در نظر گرفته شوند. پوشش گیاهی بلند در این نوع بام امکان پذیر است. این نوع بام از نوع فعال محسوب می شود.
10- بام سبز فعال: بامی است که امکان انجام فعالیت وجود دارد. فعالیت های قابل انجام بر بام سبز به دو دسته فعالیت های فراغتی محدود و کشاورزی به خصوص کشت سبزیجات و میوه جات تقسیم بندی می شوند.
11- بام سبز غیرفعال: در این بام¬ها انجام هرگونه فعالیتی ممنوع است و این بامها فقط در جهت کمک به افزایش فضای سبز شهری موثرند.
12- کمیته تخصصی نما و سیمای شهری: کمیته‌ای است مرکب از اعضای ذیل که در محل معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تبریز تشکیل شده و به موارد اشاره شده در متن این دستورالعمل و سایر موارد مرتبط با نما،منظر و زیباسازی شهر تبریز، رسیدگی و اعلام نظر مینماید. جلسات کمیته با دعوت دبیر تشکیل و با حضور اکثریت (نصف بعلاوه یک) رسمیت می یابد. اعضای این کمیته عبارتند از:
- معاون شهرسازی و معماری شهرداری تبریز و یا نماینده قانونی وی(رئیس کمیته)
- دبیر کمیته با انتخاب معاون شهرسازی و معماری با تخصص معماری یا شهرسازی
- نماینده استانداری آذربایجان شرقی با تخصص معماری یا شهرسازی
- نماینده اداره کل راه و شهرسازی آذربایجان شرقی با تخصص معماری یا شهرسازی
- نماینده سازمان میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی آذربایجان شرقی با تخصص معماری یا شهرسازی
- نماینده شورای اسلامی شهر تبریز(ترجیحا رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورا)
- نماینده سازمان نظام مهندسی ساختمان آذربایجان شرقی با تخصص معماری یا شهرسازی
- دو نفرعضو هیئت علمی دانشگاه با تخصص معماری و شهرسازی یا مهندسین مرتبط فعال در حوزه اجرا با انتخاب سایر اعضاء کمیته
- نماینده سازمان زیباسازی شهرداری تبریز با تخصص معماری یا شهرسازی
- عضو و کارشناس مدعو (در صورت لزوم) بسته به موضوع مطروحه
ارکان نما:
خط آسمان: خط آسمان یکی از عناصر پایه و مهم سیمای خیابان به شمار میرود و حد جدائی جداره کالبد خیابان از آسمان است. در واقع فصل مشترک سطح جداره با آسمان میباشد.
خط زمین: خط زمین محل برخورد جداره با کف مسیر است. خط زمین میتواند به صورت صاف و یکنواخت و یا در صورت ضرورت، به شکل شیبدار و پلکانی باشد که همگی بستگی به موقعیت زمین و نحوه طراحی جداره دارد.
خط ساختمان: میزان پیشآمدگی یا عقبنشینی از جداره به عنوان خط ساختمان مطرح میشود که این پیشآمدگی و عقبنشینی برای ایجاد تنوع در جداره، تاکید در بخشهایی از آن و همچنین با توجه به عملکرد جداره طراحی میشوند.
تقسیمات عمودی نما: خطوط عمودی از امتداد کنار روزنهها یا امتداد عناصر عمودی در نما تشکیل میشوند. گاه در جداره خطوط عمودی آنچنان غلبه ای بر خطوط افقی مییابند که خطوط افقی کاملا نادیده گرفته میشوند.
تقسیمات افقی نما: خطوط افقی جداره از چهار دسته تشکیل شده اند. الف)خط پایه یعنی تقاطع دو سطح کف و بدنه، ب) خط انتهایی طبقه اول، بالای مغازهها و ورودیها، ج) خط فوقانی طبقات و د) خط آسمان.
اجزای نما:
ورودی: ورودی ساختمان، آستانه گذر از فضای عمومی به فضای خصوصی ساختمان است که تشخیص، امکان توقف، دسترسی آسان به وسایل ارتباطی و اطلاعاتی و .... را تامین مینماید.
مصالح: یکی از مهمترین عناصر بصری ساختمان، مصالح و رنگ مورد استفاده در آن است که باید به صورت هماهنگ و در شان عملکرد ساختمان انتخاب و طراحی گردد.
پیش آمدگی: حجمی است بیرون زده در ارتفاعی از سطح بدنه که تمامی سطوح آن بسته میباشد.
بازشو: بازشوها عامل ارتباط درون و بیرون جدارهاند که شفاف بوده و عبور نور را باعث میشوند.
الحاقات: شامل اجزای الحاقی به جداره ساختمان همچون لولههای بخاری، دودکشها، کولرها و تجهیزات آن، ناودانها، سیمها و کابلهای برق و تلفن،آنتن ها، لوله های تاسیساتی و .... که حذف کلیه این عناصر نامناسب و یا پوشاندن آنها از الزامات طراحی نماهای شهری است.
تزیینات: عناصر و جزئیات از پیش طراحی شده در نقشه مصوب نما، که در زمان ساخت، جهت تزیین ساختمان اجرا می شوند که از جمله آن هره چینی، طاق و قوس ایرانی - اسلامی، گره چینی، گچ بری، کاشی کاری، طره، نقاشی دیواری و .... را می توان نام برد.
تابلوها:
تابلوی معرف کاربری: تابلویی است که دارای هرگونه نوشته شامل حروف، اعداد، اشکال، تصاویر، تزئینات، نمادها یا نظایر آن باشد و به منظور پیامرسانی درباره معرفی کاربری در همان ملک یا ساختمان نصب شود و از معبر عمومی قابل رویت باشد. (مانند تابلو مغازهها و ادارات و ....)
تابلوی تبلیغاتی: تابلویی است که اشاره به کسب، خدمات یا تسهیلات و تاسیساتی میکند که معرف کاربری‌های موجود در محل نصب آن نباشد .
تابلوی نام ساختمان: تابلویی است که به منظور معرفی ساختمان در محلهای مجاز نصب میگردد.